آناتومی یک فروپاشی؛

نبرد برای «ما»

آبادان خبر _ هدف اصلی جنگ مدرن، دیگر تسخیر خاک نیست؛ فروپاشی سرمایه اجتماعی یک ملت است. دشمن دریافته است که قدرتمندترین ارتش‌ها نیز در جامعه‌ای که اعتماد در آن مرده است، زمین‌گیر می‌شوند. میدان نبرد امروز، نه در مرزها، که در فاصله میان یک پزشک و بیمارش، میان یک معلم و دانش‌آموزش، و میان شهروندان و حاکمیت تعریف می‌شود.

استراتژی دشمن، دیگر ایجاد تفرقه ساده نیست؛ بلکه یک مهندسی پیچیده برای «تجزیه اتمی جامعه» است. هدف، تبدیل یک ملت یکپارچه به مجموعه‌ای از افراد منفرد، مضطرب و بی‌اعتماد به یکدیگر است. در چنین جامعه‌ای، هر شایعه‌ای به یک بحران امنیتی بدل می‌شود، هر نقدی به یک اقدام براندازانه تعبیر می‌گردد، و هر دستاوردی، با عینک بدبینی، یک فریبکاری قلمداد می‌شود.

اینجاست که «جهاد تبیین» و «امیدآفرینی» از یک توصیه اخلاقی به یک «دکترین دفاعی» تبدیل می‌شوند. اما فهم ما از این دکترین، به طرز خطرناکی سطحی بوده است.

ما «جهاد تبیین» را به یک بلندگوی یک‌طرفه برای روایت دستاوردها تقلیل داده‌ایم. در حالی که جهاد تبیینِ استراتژیک، جهاد بازسازی اعتماد است. این یک فرآیند «ریز مقیاس» (Micro-scale) و تعاملی است. این جهاد، نه با بیلبوردهای تبلیغاتی، که با یک مکالمه صادقانه رخ می‌دهد.

جهاد تبیین یعنی آن مدیر دولتی که با شفافیت و پاسخگویی، این گزاره دشمن را که «حاکمیت یک تافته جدا بافته است» در عمل باطل می‌کند.
جهاد امیدآفرینی یعنی آن فعال رسانه‌ای که به جای انتخاب یک تیتر جنجالی و تفرقه‌افکن، رنج روایت یک داستان پیچیده و وحدت‌بخش را به جان می‌خرد.
جهاد خدمت یعنی آن قاضی که با یک حکم عادلانه، این باور را که «عدالت فقط برای قدرتمندان است» در هم می‌شکند.

این اقدامات، «کالیبراسیون» سیستم ایمنی ملت هستند. سرمایه اجتماعی، سیستم ایمنی یک کشور است. وقتی این سیستم قوی باشد، ویروس‌های اطلاعاتی (شایعات، اخبار جعلی) را به سرعت شناسایی کرده و از کار می‌اندازد. اما وقتی به دلیل بی‌اعتمادی ضعیف شود، کوچکترین عفونت می‌تواند به یک بحران تمام‌عیار و سیستمی منجر شود.

همبستگی ملی، محصول صدور بخشنامه نیست؛ محصول انباشت همین کنش‌های اعتمادساز در تار و پود جامعه است. هر شهروندی که در حیطه مسئولیت خود، حرفه‌ای، اخلاقی و شفاف عمل می‌کند، در حال تزریق پادتن به بدن اجتماعی کشور است. او یک رزمنده خط مقدم در نبرد باورهاست.

در این جنگ، هر عملِ اعتمادساز، یک مانور نظامی است و هر فردِ مسئولیت‌پذیر، یک سنگر استراتژیک. دشمن این را بهتر از ما می‌داند. زمان آن رسیده که ما نیز بدانیم.